XX vijek

1900                                     2000

1902 godine je počela „Prva povlašćena fabrika sapuna i svijeća“. Ne zna se da li je to obnovljena sapunara Maša Vrbice.

„Compania di Antivari -Barsko društvo“ je nastalo po zaključenju poslovanja društva Anglo-Mntenegrina , koje je radilo u periodu 1894-1904.1(6)

Za potrebe “Barskog društva”, u cilju praćenja zdravlja radnika i osoblja, kao i u svrhu pružanja ljekarske pomoći, na Pristan je još za vrijeme Knjaževine Crne Gore doveden italijanski Jevrej, dr Ernesto de Benedetti, vrlo cijenjena ličnost u Baru. Kao dobrovoljac je učestvovao u Balkanskom ratu na strani Crne Gore i aktivno – informacijama, novcem i posredovanjem – skupa sa ženom, Milicom Rafailović iz Paštrovića, pomagao partizanski pokret u toku Drugog svjetskog rata. Njemci su radi toga objesili njegovu ženu, a ljekara deportovali januara 1944. godine u logor u Njemačkoj, gdje je umro. Dr Benedetti je bio jedini ljekar na Pristanu, no, nikoga od građana nije liječio, a ordinirao je u kući u kojoj je živio, pored upravne zgrade “Barskog društva”.

Po zaključenju poslovanja društva Anglo-Montenegrina , koje je radilo u periodu 1894-1904 nastalo je „Barsko društvo“ ili „ Compania di Antivari “ .1904. podignuta je u Baru zgrada Monopola skladište duvana.

 

Zgrada monopola                                  Poplava u Baru

 

3.08.1904 otvorena prva radio stanica „Volujica”, koja je radila do 1914.god.

Radovi na luci Bar počeli 23.marta 1905. Prvi radovi su počeli odmah po sastavljanju ugovora o izgradnji –grupa italijanskih stručnjaka je došla u Bar i počela radove na regulaciji rijeke Rikavac, čime je trebalo da se isuše močvare i otkoloni opasnost od malarije i spriječe poplave.

Godine 1908. Ministarski savjet Knjaževine Crne Gore odlučio je 24. aprila 1908. godine da se nova varoš koja je nicala tik uz luku nazove Novi Bar, a ona na podrumijskoj stijeni i u podgrađu Stari Bar, čime je zvanično ukinuto ime Pristan. U svakodnevnom vokabularu, ova odluka, naravno, nije poštovana, jer su žitelji naselja pod Volujicom svoje mjesto nazivali Pristanom sve do selidbe sredinom sedamdesetih godina XX vijeka.

1908. 24. aprila Ministarski savjet Crne Gore donio je odluku da se u barskom polju, pored morske obale, sagradi novi grad pod imenom Bar. Svečano polaganje kamena temeljca izvršeno je 26. aprila 1908.
1909. 26. aprila pri polaganju kamena temeljca novoj varošina prostoru izmedju Topolice i Pristana knjaz Nikola je uzidao pergament sa svojim i drugim potpisima.

Početkom 20 vijeka, tačnije 1909. g., izgrađen je prvi turistički objekat u Baru, hotel “Marina” koji je služio za potrebe italijanske mornarice. Ovaj hotel imao je 60-ak različitih prostorija i bio je u funkciji do 1947. godine.

 

Svečano polaganje kamena temeljca Novog Bara                                                      Hotel “Marina”, 1910. godina

aprila 1908. godine

Prva ljekarsko-zubna služba uspostavljena je na Pristanu 1906. godine, a njeno osnivanje iniciralo je “Barsko društvo”. U to vrijeme počinje izgradnja željezničke pruge od Bara do Virpazara, pa se javila potreba za ovakvom institucijom.. Nakon njega, nepunih godinu dana (1907-1908.) u Starom Baru je radio dr Jovan Kujačić, ljekar i publicista, pisac i prevodilac, ali je ubrzo premješten u Danilovgrad gdje je postao upravnik Doma za umobolne.U godinama do Prvog balkanskog rata ordinirao je dr Stefan Džamonja. Rođen je 1873. u Buljarici, a završio medicinu u Beču 1903. godine. Nakon obavljanja posla u Ulcinju, postavljen je za oblasnog kontraktualnog ljekara u Baru 1908. godine. U našem gradu je bio do oktobra 1912, kada je određen za vojnog ljekara primorskog odreda crnogorske vojske. Govorio je italijanski, njemački i francuski jezik, i napisao rad “O liječenju raznih bolesti pomoću gladovanja”.

U starobarskoj čaršiji je na prelazu XIX i XX vijeka otvorena i prva apoteka, a vlasnik je bio Milonja Lakić iz Vasojevića, koji je svršio farmaciju u Kijevu. Nakon Lakića koji je 1908. godine preuzeo podgoričku apoteku, u Bar je došao farmaceut Simo Avramović, rodom iz Boke Kotorske. Predratnim Baranima u najboljem je sjećanju ostao znameniti “Gligo Apotekar” (Gligo Rikardo), koji je u glavnoj starobarskoj ulici držao do Drugog svjetskog rata apoteku, i bio zaslužan za pokretanje niza kulturno-sportskih institucija.

1910. Bar je imao tri stalna ljekara: Dr Josipa Peru,Dr Ernesta de Benedetija. i Dr Stevana Džamonju.

U barskoj kotlini ordinirala su desetak godina prije rata tri “civilna” doktora. U Gretvi je još od 1910. godine živio stari dr Josip Pera, Dalmatinac, ruski đak. Čitav svoj radni vijek proveo je u Baru, liječio i zdravstveno prosvjećivao narod, učeći ga higijeni i ponašanju u teškim situacijama. Bio je spreman u svako doba noći poći pacijentu i u udaljena sela, često bez ikakve nadoknade. Otišao je 1930. godine u penziju, i rijetko liječio građanstvo, no, Barani su mu gotovo redovno donosili sitne poklone i ukazivali mu sve počasti.

Dr Josipa Pera dugogodišnji ljekar u Baru, doseljen iz Dalmacije početkom XX vijeka,- rodjen 1863,- poznati humanista i dobrotvor. Živio je u Gretvi, gdje je imao uzorno imanje i kuću.Umro je 1953 godine i sahranjen na groblju Sv. Vidj./(3)

Recept Dr Pere -1930 g

Istorijski arhiv Bara-Jasmina Rastoder

U ovom periodu aktivno je radio pododbor Društva crvenog krsta. Prihvatani su i zbrinjavani ranjenici , nabavljan je i dostavljan sanitetski materijal

Crkva svetog Djordja

Posle eksplozije u crkvi Svetog Djorđa 1912 godine u zgradi Monopola radila je bolnica-

Izvod iz sećanja Dž. Kerija

Ostatak popodneva proveo sam premještajući sanduke i bale u Duvanskom monopolu (italijanskoj fabrici cigareta, koju su nam dali za osnovnu bolnicu) pod rukovodstvom doktora Bradforda, čija su se glavno zadovoljstvo i upravljačka strast mogli tako odmah uočiti. On je čovjek koji voli rad radi rada, a ne postoji ni jedne vrste posla uvijek tako prikladne za obavljanje u bazi kao što je smještanje i premještanje sanduka.
Jedno odjeljenje je već bilo otvoreno, jedna ogromna, visoka, prazna soba na drugom spratu, sa nizovima visokih prozora, četrdeset klimavih, gvozdenih kreveta duž zidova, i dva dugačka stola sredinom – jedan za flaše i prevoje i makaze i špiritne lampe i savijač zavoja, drugi natrpan limenim tanjirima, šoljama, kašikama i viljuškama…

5. januara 1915. italijanski parobrod „Brindizi“sa dobrovoljcima iz Crne Gore i Hercegovine, koji su dolazili iz Amerike i drugih prekookeanskih zemalja u namjeri da se uključe u borbi koja je već bila uzela maha na crnogorskom tlu, – naišao je na minu u Medovskom zalivu blizu Lješa u Albaniuji. Brod je potonuo a u morskim talasima našlo je smrt preko 300 dobrovoljaca medju kojima je bilo i ljekara i drugih humanitaraca, Rusa, Amerikanaca i dr. Od oko 500 koliko ih je bilo na brodu spašeno je samo 164.

22 januara 1916 Austrougarske trupe ušle su u Bar.

Stanovnistvo Bara zahvatila je 1917. godine epidemija gripa, takozvana „španjolica”. Zbog velike iscrpljenosti gladju i nedostatka lijekova, bolest je izazvala pravi pomor.

Groblje na Gvozden brijegu.

8. maja 1917. počelo je sahranjivanje umrlih na novoformiranom groblju Gvozden Brijeg kod Starog Bara. Toga dana prva je sahranjena na ovo groblje Stefe Dimitrije Šurban, zvana Stefe Ćiforka, rodjena u Podgorici, stara 70 godina, umrla prirodnom smrću, 7. maja u Starom Baru. Pogreb je obavio arhijerejski namjesnik barski proto Petar Hajduković, i podaci o umrloj upisani su latinicom. Nakon ove sahrane vrlo rijetke su sahrane na groblju kod crkve Svetog Nikole, ali su i dalje umrli sahranjivani kod crkve Svete Nedjelje u selo Rap, na groblje kod crkve Svetog Jovana Vladimira u Dobroj Vodi i na Ribnjaku iznad sela Zubaca, a na Čok kod crkve Svetog Ilije iznad sela Zaljeva samo par slučajeva.

-1917 u maju austrougarske okupacione vlasti naredile su sveštenicima da administraciju, pa i matične knjige, vode latiničnim pismom, pa su u vezi s tim matične knjige ovjerene od Austrijske vojne komande pečatom na kome piše:“ K.u.k. beziriks komando Bar-10 Stari Bar“.

-1921. 31. januara, prema izvršenom popisu stanovništva barski okrug imao je 28638 stanovnika, od kojih srez Krajinski 4253.

Po popisu 1921 g u Baru je bilo 5679 stanovnika. Španjolica, malarija i glad za vrijeme rata su desetkovale stanovništvo, pa je stanovnika bilo manje nego 1877.

Dr Antonije Vasilije Jakovljev-Čefranov- Veterinar rodom iz Kijevske gubernije rodjen 1886., bio je u Baru 1925.

Dom narodnog zdravlja u Starom Baru

Dom narodnog zdravlja u Starom Baru izgradila je Crna Gora negdje 1929. godine na biskupiji. Izgrađena je montažna zgrada i počela da radi antimalarična ambulanta sa gradskim kupatilom. Rad ljekara ove ambulante doprinio je uništenju legala malaričnih komaraca, a time i znatnom suzbijanju ove bolesti. Istovremeno i zajedno sa opštinskim ljekarom, ljekari ove ambulante Dr Grigorije Abramov, Dr Osman Deronja i Dr Cvetko Popović pružali su opštu ljekarsku pomoć narodu i učinili mnogo na zdravstvenom i higijenskom prosvećivanju stanovništva ovog kraja.

U Starom Baru, na Biskupiji, osnovan je 1932. godine Dom narodnog zdravlja sa narodnim kupatilom. U svom sastavu imao je školsku polikliniku, opštu i antimalaričnu ambulantu. Antimalarično odjeljenje je bilo u kući na sprat, i u njemu je radio stari ruski doktor Georgije Abramov. U prizemlju su bila kupatila, a ispred kuće fontana sa ribicama, prva u kraju. Dr Abramov je u “Banji”, kako su mještani zvali ovo zdanje, snimao i pregledao dvaput godišnje đake Gimnazije. Sa njim su u Antimalaričnoj ambulanti radili i dr Osman Deronja i dr Cvjetko Popović.

Dom zdravlja je predstavljao pravo izvorište zdravstvenog obrazovanja i vaspitanja. Zidovi su skoro prekriveni obrazovnim i vaspitnim slikovitim plakatima i panoima.

U Domu je vidno bilo razmješteno četrdesetak staklenih kutija u kojima su bili smješteni djelovi ljudskog tijela, unutrašnji organi, i spoljni djelovi. Kutije su bile veličine 50×50 cm. Djelovi su rađeni plastično i dočaravali sa bojom, kao da se radi o živom dijelu, posebno kod veneričnih i plućnih bolesti.

Laboratorija Doma veoma je uspješno izvodila nalaze i mikroskop je kao jedino sredstvo u to doba završavao nalaze, krvne analize i dr. ( 5)

Prvi i tada jedini zubotehničar u čitavom barskom srezu, Pišel, bio je Čeh porijeklom, živio je i ordinirao u staroj kući Đura Marovića u naselju Popovići. Poslije je odselio u Kotor i tamo umro, gdje mu i danas živi sin, cijenjeni zubar Augustin – Bubi.

 

Dr Kampe Aleksandar rodjen 1871. u Hersonu-Ukrajina, doselio je u Bar oko 1930. a umro je u Kotoru.

Tridesetih godina prošloga vijeka u Baru je bila babica Stane Kažanegra, rodom iz Paštrovića. Mislim da se zvala Stane .Živjela jeu Starom Baru.(3)

Sredinom 1932. god. došao je u Bar dr Cvjetko Popović, koji je živio u Popovićima, u kući nastavnika Ilije Lekića. Liječio je ljude privatno, ali siromašnima nije naplaćivao, govoreći da će “uzeti od Mitra (Iličkovića) ili Omera Mekulina (Mustafića)”. Za vrijeme rata nije htio da primi novac od izbjeglica, čak ni za injekcije i ljekove koje je sam plaćao i nabavljao. Tokom 1943. godine pošao je u partizane, bio ljekar Drugog udarnog korpusa. Nakon rata je bio u Golniku na specijalizaciji plućnih oboljenja, da bi postao direktor sanatorijuma na Cetinju. Umro je od tuberkuloze, zarazivši se od bolesnika. Jedina medicinska sestra, Darinka Vukčević, živjela je u Podgradu.

1937 Opština barska ponovo donosi odluku o podizanju Bara po idejama iz starih crnogorskih urbanističkih planova iz 1908 godine.

1938. 21. septembra u Baru je umro doktor Grigorije Abramov, rodjen 1876. u Astrahanu u Rusiji, a u Crnu Goru je došao 1920.Godine 1932. dolazi u Stari Bar kao v.d. upravnika Doma narodnog zdravlja. Aktivno je radio na sprečavanju i suzbijanju malarije i otkrivanju drugih parazitarnih bolesti. Za četiri ipo godine on je utvrdio i dječju lajšmanijazu u bivšim opštinama: Paštrovskoj, Spičanskoj, Barskoj, Mrkojevićkoj, Crmničkoj i Krajinskoj. Sahranjen je na groblju Gvozden Brijeg kod Starog Bara. Nije imao potomstva.(3)Umro je na Cetinju u bolnici 21.septembra 1938., a sahranjen na Gvozden Brijeg sjutradan.

U ovom periodu vremenu, ,kao zdravsteni radnici, premješteni su sa Cetinja u Bar sa službom u Dom narodnog zdravlja Darinka, kao viša medicinska sestra, i Jovan Vukčević kao domar.

Dr Gojko Gvozdenović dobio sina Andriju 20.aprila 1933. u Baru (podatak iz matične knjige rodjenih u Baru).

Dr Dušan Mandić (sreski ljekar) dobio je kćerku Dušicu 16.januara 1940. u Baru (podatak iz matične knjige rodjenih u Baru.)

Dr Dušan Dekleva, ljekar iz Leskovca, sagradio je u Baru hotel, koji se poslije rata prozvao Rumija, a sada je dio upravne zgrade Luke Bar. Gradnja ovog hotela vršena je od 1938-1941. Dekleva je samo povremeno dolazio u Bar i nije radio kao ljekar.Imao sina Nikolu koji je takodje bio ljekar, ali ni on nikada nije radio u Baru.

Tridesetih godina izgrađeni su hoteli “Dekleva” i “Jugoslavija”. Dok je hotel “Jugoslavija” raspolagao samo sa dvije sobe, hotel “Dekleva” je imao 20 soba sa pogledom na more, salu, restoran, veliku baštu i terasu. To je zapravo bio hotel – sanatorijum čiji su gosti bili većinom iz Srbije.

Svaki otpor okupator je kažnjavao, te je u tu svrhu depadanse za poslugu i pomoćne barake hotela “Dekleva” (docnije “Rumija”) pretvorio u improvizovani zatvor, začetak koncentracionog logora, odakle su zatočenici slati u Albaniju ili Italiju.( 4)

U Bar je 1941. došao sa porodicom doktor Elijas Ovadije- Jevrej. Doktor nije liječio gradjane niti se bavio svojom profesijom. Da ne bi bili uhapšeni partizani su ih uzeli pod svoje i preko Mikulića, Spiča i Paštrovića odveli prema Nikšiću u čijoj okolini se nalazio II udarni korpus. Tamo su oni ostali sve do oslobodjenja.

Dr Pasini Leopoldo, ljekar, Italijan i Pistuli Roza dobili su kćerku Izabelu 4.oktobra 1944. u Baru* podatak iz matične knjige rodjenih u Baru.

Drugih podataka nema.Možda da ima nešto više u matičnim knjigama katoličke crkve.(3)

1941-1945

Medju narodnim herojima Crne Gore, ljekari odnosno studenti medicine su i:

1.Dr Milo Bošković

2. Orlandić Joša Blažo, student medicine iz Seoca, Bar
3. Popović Luke Vladimir„Španac“ , student medicine iz Brčela, Bar.

Meidicinari poginuli tokom rata :

Dr Milo Bošković, ljekar,
Dr De Benedeti Ernesto, ljekar,
Orlandić Joša Blažo, student medicine,
Vuleković Pavle, student medicine,
Vukmanović Miro, pomoćnik ljekara,

Logor

Koncentracioni logor u Baru, formiran početkom septembra 1942. godine na livadama ispred današnjeg ulaza u Luku, bio je najveći u Crnoj Gori. Prije njegovog konačnog uspostavljanja, u barskoj kotlini bilo je barem još 7-8 zatvora: onaj stari na Volujici, zatim u Carinarnici, u kući Junkovića na raskrsnici, u Gimnaziji, u osnovnoj školi u Starom Baru, u kuli Tatarovica u starom gradu, u vojnim objektima na mjestu današnje pošte u Starom Baru… U hotelu “Dekleva” bila je smještena italijanska vojna bolnica, koja se neposredno po okupaciji nalazila u Dvorcu kralja Nikole

Završetak Drugog svjetskog rata barska opština, a samim tim i Novi Bar, odnosno Pristan, dočekala je u teškim uslovima. U urbanom dijelu nije bilo kvalitetnih zdanja za život i potrebe organa vlasti, seoska domaćinstva su bila zapuštena, a porat pod Volujicom bio je onesposobljen za prihvat brodova. Električno osvijetljenje i vodu iz vodovodne mreže imali su samo djelovi Pristana, ali je i to bilo van upotrebe. Konstantnu epidemiološku opasnost predstavljale su zapuštene močvare, riječni i jezerski rukavci, koji su decenijama bili leglo malaričnih komaraca. Ništa manja opasnost nije bila ni od ostalih zaraznih bolesti – trbušnog i pjegavog tifusa, difterije i tuberkuloze. Stoga, nije čudo da je jedan od prvih zadataka nove vlasti bilo podizanje zdravstvene kulture i stvaranje osnova za obnovu zdravstvene službe.

Poslije završetka rata u Starom Baru su ordinirali jedan ljekar i dvije medicinske sestre, a početkom 1945. godine za bolničke svrhe preuređen je pristanski hotel “Marina”, na čelu sa dr Ljubicom Ibikom Mijušković, kasnije Medigović. U funkciji je bio i Dom narodnog zdravlja, iznad Starog porta u italijanskim barakama. Sačuvan je podatak da je u periodu od osnivanja do prvih dana jula 1946. godine, u ambulanti izvršen pregled 11.436 vojnih ranjenika i civilnih bolesnika. Samo nekoliko mjeseci nakon oslobođenja, počelo se sa serijalom predavanja o najopasnijim zaraznim bolestima i mjerama prevencije za njihovo suzbijanje. S tom praksom nastavljeno je i kasnije, pa su u sali Radničkog doma predavanja dr`ali eminentni ljekari. Takođe, i sreski ljekar, dr Čelebić, išao je po selima i držao predavanja iz “higijene i narodnog zdravlja”. Tako je, recimo, u organizaciji Odbora Društva za kulturnu saradnju Crne Gore i SSSR, dr Dušan Mandić brojnom auditorijumu besjedio na temu “Zdravstvena služba i medicina u Sovjetskom Savezu”.

1944

U starom Baru je postojao Dom zdravlja sa jednim ljekarom i dvije medicinske sestre i sa malim mogućnostima za kvalitetno pružanje medicinskih usluga. Stari Dom narodnog zdravlja sa narodnom kupatilom u Starom Baru bio je oštećen, predviđali su se i planirali radovi na zgradi bolnice u Starom Baru, koju su još Italijani počeli da grade. Nije bilo opreme, ljekova i ostalog.

Poslije završetka rata u Starom Baru su ordinirali jedan ljekar i dvije medicinske sestre, a početkom 1945. godine za bolničke svrhe preuređen je pristanski hotel “Marina”, na čelu sa dr Ljubicom Ibikom Mijušković, kasnije Medigović.

U funkciji je bio i Dom narodnog zdravlja, iznad Starog porta u italijanskim barakama.

Rat i nemaština pogoršali su ionako tešku epidemiološku situaciju. Trebalo je voditi borbu protiv malarije, tuberkuloze, trbušnog tifisa, difterije i drugih zaraznih bolesti. Trebalo je raditi na podizanju zdravstvene kulture naroda, a pola stanovništva je bilo nepismeno.

Zbog toga je odmah po oslobođenju za bolnicu preuređena zgrada hotela „Marina”-Volujica

Angažovano je nekoliko ljekara i medicinskih sestara.U prostorijama italijanskih baraka, iznad starog porta, počeo je da radi Dom narodnog zdravlja.(1)

Krajem 1944 godine na inicijativu narodnih vlasti i ljekara u Baru je osnovano bolničko odelenje sa ambulantom i porodilištem, kao i odjeljenje za zarazne i unutrašnje bolesti. Prije dva mjeseca osnivanjem rentgenskog odelenja i antituberkuloznog dispanzera u srezu je proširena zdravstvena služba.

U Baru je poslije II svjetskog rata u bolnici u Starom Baru bila babica Franka Djurišić rodjena, Vidović iz okoline Šibenika, a udata za Branka Đurišića iz Polja -Bar.-u . Ona je u toku II svjetskog rata bila u logoru Aušvic u Njemačkoj. Umrla je u Baru u 42.godini.

Sačuvan je podatak da je u periodu od osnivanja do prvih dana jula 1946. godine, u ambulanti izvršen pregled 11.436 vojnih ranjenika i civilnih bolesnika.

8. marta 1944. predsjednik Opštine Bar izvještava načelnika sreza o broju stanovnika na teritoriji tadašnje Opštine Bar kako slijedi: Stari Bar 1599; Novi Bar 839; Polje 593; Burtaiši 481; Bjeliši 531; Zupci 371; Tudjemili 194; Sustaš 127; Mali Mikulići 67; Velji Mikulići 220; Poda 147; Bartula 159; Turčini 105; Velembusi 84; Čeluga 259; Tomba 350; Zaljevo 618; Dobra Voda 578; izbjeglica 444,- ukupno 7.866. Na kraju se dodaje da ih je „u šumi 37“(3)

Samo nekoliko mjeseci nakon oslobođenja, počelo se sa serijalom predavanja o najopasnijim zaraznim bolestima i mjerama prevencije za njihovo suzbijanje. S tom praksom nastavljeno je i kasnije, pa su u sali Radničkog doma predavanja dr`ali eminentni ljekari. Takođe, i sreski ljekar, dr Čelebić, išao je po selima i držao predavanja iz “higijene i narodnog zdravlja”.

Tako je, recimo, u organizaciji Odbora Društva za kulturnu saradnju Crne Gore i SSSR, dr Dušan Mandić brojnom auditorijumu besjedio na temu “Zdravstvena služba i medicina u Sovjetskom Savezu”.

Kolika je opasnost od epidemije malarije prijetila Pristanu, i Baru uopšte, pokazuje i osnivanje Sreskog koordinacionog savjeta za suzbijanje malarije. Njegovi članovi bili su ljudi svih vjera, a među njima i Hasan Šlaković, Risto Lekić, Avdo Ramusović, dr Der Franc i Milo Đinđinović…

U Novom Baru je poslije oslobodjenja osnovana bolnica i ambulanta. Pored vojnih ranjenika ambulanta je vršila pregled i civilnih bolesnika. Prošle godine pregledano je 8560 bolesnika, a ove godine do početka jula 2876. Zahvaljujući radu ljekara, kao i ostalom sanitetskom osoblju zaraznih bolesti malo se pojavljivalotako, da je zdravstveno stanje u sretu dobro. Sreski ljekar dr Čelebić održao je nekoliko predavanja iz higijene i narodnog zdravlja. *Pobjeda.-13.07.1946 br.27, str8-kopija prikazana u Ist. arhiv Bara

U toku prošle godine pregledano je u ambulanti 5337 bolesnika. Od zaraznih bolesti bolovalo je 44 osobe, a od malarije u toku prošle godine bio je vrlo mali broj oboljelih osoba. Zdravstvena služba po selima Sreza barskog obavlja se uredno u narodnim ambulantama u Vir Pazaru, Petrovcu i Gluhom Dolu., koje su snabdjevene svim potrebnim ljekovima. Ljekari obilaze redovno teren i vrše preglede, dijeleći narodu besplatno ljekove Crvenog krsta *Pobjeda- 26.01.1947 br.4.str 5/ kopija prikazana u Ist. arhiv Bara.

Konstantnu epidemiološku opasnost predstavljale su zapuštene močvare, riječni i jezerski rukavci, koji su decenijama bili leglo malaričnih komaraca. Ništa manja opasnost nije bila ni od ostalih zaraznih bolesti – trbušnog i pjegavog tifusa, difterije i tuberkuloze. Stoga, nije čudo da je jedan od prvih zadataka nove vlasti bilo podizanje zdravstvene kulture i stvaranje osnova za obnovu zdravstvene službe.

Aprila 1947. godine otpočela je sa izgradnjom zgrada Malaričnog instituta u Starom Baru, a radovima na trospratnom zdanju rukovodili su tehničari Nikola Radović i Đoko Prelević. Nastavljena je i višedecenijska borba protiv endemične malarije, održavanjem jednomjesečnog kursa za asanatore u organizaciji Ministarstva narodnog zdravlja i socijalnog staranja. Tečaj za osposobljavanje ljudi za terenski rad protiv opake bolesti pohađalo je 12 ljudi. Ubrzo je uslijedio i kurs za prvu pomoć u Starom Baru, kojeg je pohađalo 35 mladića i djevojaka, da bi se taj broj 1950. godine popeo na čak 407 slušalaca u barskom srezu. (4)

Početkom 1946. u Bar je došao doktor MILIN. On je bio upravnik bolnice dok je bila u hotelu Marina u Volujici(Pristan). Bio je tu i novembra 1947. u vrijeme avionske nesreće na Rumiji. (3)

19.juna 1947. na traženje bolnice i Ministarstva zdravlja Vlade Crne Gore, u bolnicu u Baru došle su iz Đakova sestre Svetog križa .

13.07 1946Arhiv Bara-Jasmina Rastoder

Rat i nemaština pogoršali su ionako tešku epidemiološku situaciju. Trebalo je voditi borbu protiv malarije, tuberkuloze, trbušnog tifisa, difterije i drugih zaraznih bolesti. Trebalo je raditi na podizanju zdravstvene kulture naroda, a pola stanovništva je bilo nepismeno.

Zbog toga je odmah po oslobođenju za bolnicu preuređena zgrada hotela „Marina”-Volujica

Angažovano je nekoliko ljekara i medicinskih sestara.U prostorijama italijanskih baraka, iznad starog porta, počeo je da radi Dom narodnog zdravlja.

26.01.1947Arhiv Bara-Jasmina Rastoder

 

Početkom 1946. u Bar je došao doktor Milin. On je bio upravnik bolnice dok je bila u hotelu Marina u Volujici(Pristan). Bio je tu i novembra 1947. u vrijeme avionske nesreće na Rumiji. (3)

19.juna 1947. na traženje bolnice i Ministarstva zdravlja Vlade Crne Gore, u bolnicu u Baru došle su iz Đakova sestre Svetog križa i ostale u Baru punih 50 godina, radeći predano i savjesno i kroz njihove ruke prošle su hiljade i hiljade bolesnika raznih vjeroispovijesti i narodnosti i svi su podjednako tretirani. Dobile su nagradu Oslobodjenja Bara „24. novembar“.(3)

1949. krajem godine u Starom Baruzavršena je dogradnja bolnicekapaciteta 120 bolesničkih kreveta – u to vrijeme jedna od najmodernijih bolnica u Crnoj Gori. (1)

09.06.1949 Arhiv Bara-Jasmina Rastoder

30.08.1952/ Arhiv Bara-Jasmina Rastoder

 

IZ Arhiva

„Pobjeda“-od 9.06.1949 -Nadrodna bolnica podiže ekonomiju

Ispod Starog Bara u gustom maslinjaku, pogled prolaznika uvijek se zaustavi na najljepšoj zgradi u ovom mjestu-na bolnici.

Zgrada je dovršena prošle godine i bila namijenjena instutu za tropske bolesti. Prije dva mjeseca tu je smještena sreska bolnica koja danas ima dva ljekara na četiri odelejnja: interno, hirurško, infektivno i porođajno. Statistika najbolje govori o njihovoje zauzimljivosti i savjesnosti u radu. Od 480 bolesnika koliko je prošlo kroz bolnicu od početka ove godine, bila su samo dva smrtna slučaja. Bolnica raspoalže sa 80 kreveta. Međutim taj broj će se povećati na 120, da bi se, zadovoljile potrebe radnika na isušenju Skadarskog jezera………………………. Čim se uđe u zdradu, vidi se da je zidana za bolnicu i da je arhitektonski odlično riješena da zadovolji sve higijenske uslove jedne moderne bolnice. Bolesnik koji treba da ostane na liječenju, prolazi kroz jedno odjeljenje, gdje će biti postavljeni rafovi u kojima će ostavljatisvoje odijelo. Iz te prostorije se ulazi u kupatilo, a odatle u drugo opdelenjegdje prima bolesničko odijelo, pa tek onda ide na sprat u bolesničku sobu. . Najveći broj bolesnika barske bolnice sačinjavaju reumatičari, oboljeli na plućima i bolesnici od koštane tuberkuloze. Ovoi poslednji su većinom iz drugih republika. Malo je bolesnika od zaraznih bolesti, a nema ni jednog slučaja malarije, koja je bila prava napast u ovom srezu. Zahvaljujući imulzijama i zaprašivanjima svih baruština u srezu, gdje su se legli komarci, narod se oslobodio ove opake bolesti, od koje je prije nekoliko godine u pojedinim selima bolovalo preko 50 posto stanovništva. I ove godinezavršeno je zaprašivanje svih kuća u srezu i ispitana je voda gdje bi mogla da se stvore legla komaraca.

Sada bolnica raspolaže ekonomijom od 47 komada svinja i manjim živinarnikom.

Ove godine dobiće na oko 7 rala, obradive zemlje, koja se može navodnjavati i odatle će se podmirivati ppotrebe bolnice. Iduće godine, bolnica će za svoje potrebe imati dovoljne količine svježeg mesa, povrća i jaja i neće zavisiti od tržišta./kopija u Istorijski arhiv/

Izgleda da je već 1949. godine prestala s radom ambulanta i privremena bolnica na Pristanu, jer se u svim izvještajima iz tog perioda pominje da su ove ustanove smještene u Starom Baru. Interesantno je da je većina radnika i namještenika Doma narodnog zdravlja i Narodne bolnice živjelo na Pristanu, a ustanove su bile u Starom Baru, pa se već tada povlačilo pitanje konačnog premještanja institucija pod Volujicu. Inače, uslovi rada u starobarskoj ambulanti 1949. godine bili su daleko od dobrih. Ordinirao je samo jedan ljekar, uz to vršeći dužnost zdravstvenog referenta, a obilazio je i bolesnike po kućama. Uz to, ambulanta je posjedovala samo jedna rashodovana kola za zdravstvenu službu. Zdravstvene ustanove su vršile i raspodjelu deficitarnog mlijeka u prahu. Tokom 1949. godine u Starom Baru je završena izgradnja bolnice. Uvedeno je novih 40 kreveta, što je uz postojećih 80, činilo kapacitet od 120 bolesničkih kreveta. U novinskim člancima iz toga doba se iznosi kako “bolnica u Baru zadovoljava svojim radom, kako u pogledu odnosa ljekara i osoblja prema bolesnicima, tako i u održavanju higijenskih propisa, dok prostorije zubne ambulante ne odgovaraju potrebama”. U bolnici u to vrijeme rade dva ljekara na četiri odjeljenja – internom, hirurškom, infektivnom i porođajnom.

1949. krajem godine u Starom Baruzavršena je dogradnja bolnicekapaciteta 120 bolesničkih kreveta – u to vrijeme jedna od najmodernijih bolnica u Crnoj Gori. (1)

Dokument br. 1647 0d 30.07.1952 , koji je uputio Dr Miodrag Jovanović Upravnik Bolnice

Narodnom Odboru Sreza Barskog

Izvod:

Izveštavam naslov da je usled proširenja postojećih radova na barskoj luci,radovima na nafti u Petrovcu i Viru, kao i usled povećanja broja radnika u rudarskim preduzećima Sreza došlo do preopterećenja I prepunjavanja kreveta ove bolnice. Iz tih razloga je obustavljen prijem svih iole hroničnijih bolesnika, kojima bi duže bolničko lečenje bilo potrebno, ali je dat prioritet radnicima navedenih gradilišta, radi njihovog bržeg osposobljavanj a I vraćanja na posao.

Medjutim, kako broj radnika sve više rasteto će bolnica ako porast ide ovako dalje u najskorije vreme biti nedovoljna svojim kapacitetom, a ako se uzme perspektiva širenja Bara, koje Bolnica kao glavna sanitetska ustanova mora dočekati, onda je preko potrebno I nameće se kao hitno preuređenje I proširenje Bolnice.

Sadašnji kapacitet Bolnice iznosi 110 kreveta, i to se već nekoliko puta ( vreme minimalnih epidemija u Ulcinju i Podgoru I sl.) pokazalo kao nedovoljno. Sam uređaj odnosno smještaj odelenja Bolnice je nesvrsishodan, o čemu sam opširno I u više mahova obaveštavao I naslov I savjert na Cetinju, te smatram da proširenje treba uisto vremebude I osnovno preuređenje.

Smatram da bi trebalo učiniti sledeće:

1. Osnovati novo zarazno odelenje sa najmanje 50 kreveta.
2. Novo porodilište u neposrednoj blizini Bolnice, da bi bilo u vezi sa Bolničkom operacionom salom. Ovo odelenje treba da ima najmanje trideset kreveta i da raspolaže sledećim odelenjima: prijemni, sa ambulantom, odelenjem za ležanje trudnica iz saobraćajno nepovezanih mesta, odelenje za porođaje, odelenjem za porodilje i sa dva izolaciona odelenja uz naravno nisprostorije.
3. Prijemno trijažno odelenje sa prostorijama za dijagnostiku u grubim crtama i za manje intervencije. Ovo je preko potrebno za normalno funkcionisanje već postojeće Bolnice, a u proširenoj Bolnici je životno pitanje.
4. Ispravna i nerazrušiva ograda oko bolnice čime bi se iz neposrednog bolničkog kruga pre svega izdvojile domaće životinje svih vrsta i sprečile neželjene posjete i tek u ograđenom prostoru moglo bi se pristupiti kulturnijem i zdravijem izgledu bolničkog kruga ( parkiranje i pošumljavanje).

1953.u Starom Baru umro doktor Josip Pera

Prva veća zdravstvena akcija na Pristanu u poslijeratnom periodu izvedena je od 21. do 30. januara 1952. godine, sa ciljem da se utvrdi sanitarno stanje objekata u kojima ljudi stanuju i borave. U akciji su učestvovale tri zdravstvene ekipe kojima su rukovodila stručna lica, uz pomoć higijeničara sreske ambulante i predstavnika narodne vlasti. Obilazak kuća iskorišten je i za dezinfekciju mahom dozidanih klozeta hlornim krečom i zaprašivanje stanova DDT praškom protiv insekata. Tom prilikom pregledano je ukupno 580 stambenih zgrada i ustanova, 532 dvorišta, dezinfikovano 407, a izgrađeno 60 novih klozeta, pregledano 268 živinarnika i svinjaca, i 208 bunara i česama. Izdato je 397 odredbi za poboljšanje sanitarnog stanja, popravljeno dvadesetak bunara, zatrpane lokve u dvorištima i oko njih. Svako domaćinstvo na Pristanu nabavilo je sanduke za smeće, uz dogovor da ga odvoze kola čiji je vlasnik Gradski odbor.

Mjesec dana docnije, održana je godišnja Skupština sindikalne podružnice zdravstvenih radnika u Baru. Istaknuto je da je za vrijeme malarične sezone poprskano oko 15.000 kuća i štala, i oko 200.000 vodenih površina.

U sreskoj ambulanti su u toku 1951. godine izvršena 14.594 ljekarska pregleda i 4.666 previjanja i injekcija.

U savjetovalištu za trudnice bilo je 1366 posjeta, a u zubnom odjeljenju 9750.

Narodna bolnica je 1951. primila 1886 bolesnika, uz obavljenu 461 operaciju, dok je

Narodna apoteka imala 2,500.000 dinara prometa.

U maju 1953. godine izvršeno je fluorografsko snimanje stanovništva starosti iznad 14 godina, čime se dobila najvjernija slika stanja tuberkuloze u opštini. (

1954 Dom zdravlja preseljen je u nove montažne objekte 1954 godine.

U Virpazaru je radila Zdravstvena ambulanta. Na čitavom području Sutomora, Šestana, Krajine i Mrkojevića tada nije radio ni jedan zdravstveni radnik. (1)

Opštinski izvještaji iz 1954. u srezu barskom pominju sljedeće zdravstvene ustanove:

v Opšta bolnica “Blažo Orlandić” Bar (sa hirurškim, internim, dječijim i porođajnim odjeljenjem, ima 170 ležaja, rade tri ljekara specijaliste i 3 opšte prakse – fali očni, ginekolog, rentgenolog i bakteriolog),

v Sreska ambulatna Bar (opšta ambulanta, zubno odjeljenje, dječiji dispanzer, antituberkulozni dispanzer, klinički laboratorijum i higijensko-epidemiološka služba, rade 3 ljekara opšte prakse, a dispanzere honorarno vode specijalisti), Ambulanta Ulcinj, Ambulanta Petrovac, Ambulanta Vir, Higijenska stanica Sveti Stefan, Higijenska stanica Ostros,

v apoteke u Baru, Viru i Ulcinju, svaka sa po jednim farmaceutom.

Godine koje su uslijedile donijele su preseljenje Sreske ambulante iz Starog Bara u prostorije hotela “Rumija”, a odatle polovinom 1955. u tri novopodignute zgrade (za opštu ambulantu i laboratorijum, antituberkulozni dispanzer i dječiji dispanzer) na samom ulazu u Pristan.

Tokom 1956. sagrađena je administrativna zgrada i magacin, a otvoreno je i Savjetovalište za majke pri Dječijem dispanzeru. U obraćanju opštinskim organima upravnik dr Ljubica Medigović 9. aprila 1955 ističe da se “zdravstvena služba svakog dana proširuje, da već imamo tri stalna ljekara opšte prakse te i da će uskoro dobiti i ljekara zubara, da su pri ovoj ustanovi organizovane specijalističke ordinacije, laboratorijum, dječiji i antituberkulozni dispanzer i zubna ambulanta … te da su ispunjeni svi organizacioni uslovi da se ova ustanova proglasi Domom narodnog zdravlja u Baru”. Načelnik Andija Đokvučić je na sjednici Narodnog odbora sreza barskog, Savjeta za narodno zdravlje i socijalnu politiku, 11. jula 1955. odobrio ovaj zahtjev, te je i zvanično ustanova postala Dom narodnog zdravlja, čime je izdignuta na viši stepen.

Ubrzana urbanizacija opštine iziskivala je povećanju potražnju deficitarnih kadrova, koji su pronalaženi po čitavoj Jugoslaviji. Naravno, angažman je donosio beneficije koje nijesu uživali mještani. U barskom arhivu sačuvan je ugovor iz marta 1955 ugovor po kome je Narodni odbor postavio dr Ivana Zankovića za šefa kožno-veneričnog odjeljenja Narodne bolnice “Blažo Orlandić”, s tim da privremeno radi u Domu narodnog zdravlja na Pristanu dok se ne stvore potrebne prostorije. Klauzule predviđaju specijalističku i opštu praksu za platu

Pri Domu zdravlja otvorena je krajem 1956. godine i školska zubna ambulanta. Ambulanta je radila tri puta nedjeljno (ponedjeljak, srijeda, petak). Dvije godine ranije, septembra 1955, pri Dječijem dispanzeru Doma zdravlja otvoreno je i savjetovalište za majke, koje je radilo svakog ponedjeljka. U savjetovalištu su majke mogle dobiti sva uputstva u vezi sa pravilnom ishranom i njegom djece.

O svim pitanjima iz oblasti zdravstva i socijalnog staranja u drugoj polovini pedesetih, u Baru se stara Savjet za narodno zdravlje i socijalno staranje. Operativni dio pripada Odjeljenju na čijem je čelu načelnik Andrija Đokvučić, a koje priprema materijal za sjednice Savjeta. U nadležnosti Savjeta su djeca pod starateljstvom, defektna lica, socijalno ugroženi; Savjet raspravlja o sanitarno-epidemiološkim problemima, o zdravstvenoj zaštiti djece, zdravstvenom prosvjećivanju, o cijeni koštanja bolničkog dana i pregleda, o radu upravnih odbora zdravstvenih ustanova, o invalidskoj zaštiti, o provođenju zdravstvenog prosvjećivanja, o perspektivnom planu razvoja zdravstvenih ustanova i kadrova… Konkretne poteze Savjet je povukao 19. marta 1955. godine. Tada je na osnovu Opšteg zakona o spriječavanju i suzbijanju zaraznih bolesti, a po odluci sanitarnog inspektora, uvedena privremena obustava nastave u trajanju zbog osam dana zbog epidemije gripa.

U izvještaju Savjeta za narodno zdravlje i socijalno staranje iz marta 1957. i dalje se ističu veliki propusti u komunalnoj higijeni. Kao gorući problem potencirani su nepropisni magacini, gdje su artikli nedovoljno zaštićeni od zagađenja i navlačenja mirisa, “a to je stoga jer većina radnji trguje sa svim artiklima tj. od životnih namirnica, parfimerija, duvana, kućnih potreba do petroleja”. Naglašen je i problem pijace u kojoj seljani, zbog nedostatka stolova, robu često prodaju sa zemlje, kao i “crna higijenska tačka” – toalet restorana “Obala” koji nema uređaj za ventilaciju, pa se zadah širi uokolo. Preciziran je i zanimljiv podatak u kome stoji da 1957. godine nijedan ugostiteljski objekat na Pristanu nije imao sanitarni čvor. Izvještaj zaključuje naredba o “neophodnom hlorisanju vode, jer zemljište sadrži koli bakcile”, ali se i ono vrši na primitivan način – flašama sa tubusom, jer vodovod nema hlorinatora.(4)

Komunalna uprava u novembru 1956. godine najavljuje rješenje problema vodosnabdijevanja postavljanjem širih vodovodnih cijevi. Očiti boljitak u životu grada predstavlja i otvoranje manjeg kupatila, i pri njemu odjeljenja za pranje rublja koje ima živ promet. Najavljuje se i “podizanje velikog parka iza hotela “Rumije” na 7,5 ha pustog zemljišta”

Na osnovu resenja za platu od 15. 12. 1957god. vidi se da je Dr Grod Sikfrid , ljekar opste prakse, Nemac, ratni zarobljenik, dodijeljen barskom srezu za rad u sreskoj zdravstvenoj ambulanti.

U Zapisniku sa jedne od sjednica Savjeta iz iz 1957. navodi se da na području opštine ima 17 školskih kuhinja sa preko 2.000 djece, tri zabavišta rade nekoliko godina, a na Pristanu je otvoren mliječni dječiji restoran i restoran dječije ishrane. Sve zdravstvene ustanove nalaze se pod društvenim upravljanjem, tj. na čelu su upravni odbori. U opštini postoji dobar zdravstveni centar sa 15 ljekara, a ističe se potreba za većim brojem, jer prema statistikama, na jedan sat rada ljekara otpada 5 % ukupnih pregleda. U ambulanti na Pristanu je 1956. godine obavljeno 17.894 prvih, i 9.078 ponovljenih pregleda. Ljekari Doma zdravlja obavili su 1.888 kućnih posjeta (na 8 stanovnika jedna kućna posjeta, a jugoslovenski prosjek je bio jedna posjeta na 15 stanovnika).

Broj zapošljenih ljekara u Domu zdravlja 1959. godine popeo se na pet – ordinirali su dr Ljubica Medigović, dr Branko Šilić, dr Ibrahim Divanović, dr Aleksandar Krstić i stomatolog čije ime nije zabilježeno. Uz to, u radnom odnosu bilo je devet ljudi sa srednjom i četiri sa nižom stručnom spremom (ukupno 17 radnika u medicinskoj struci), uz dva administrativna radnika i pet koji se vode kao tehničko osoblje. Poređenja radi, samo tri godine docnije, u Domu zdravlja radi ukupno 31 medicinar, bilo kao ljekar, bilo u svojstvu pomoćnog osoblja, a na studijama je pet stipendista, što samo govori sa kakvom se ozbiljnošću pristupalo projektu podizanja zdravstvenih institucija u Baru. Tokom 1960. godine u antituberkuloznom dispanzeru je izvršeno 4.089 pregleda, u dječijem 7.920, na školskoj poliklinici 4.213, a u ostalim segmantima 538, što ukupno čini 16.760 pregleda u Domu zdravlja.

N00 Bar donio je 17. aprila 1959. godine Rješenje o užem gradskom području. Ono je, po novom proračunu, obuhvatalo prostor od Preduzeća za obradu duvana, kolskim putem Bar – Stari Bar do raskrsnice, od raskrsnice asfaltnim putem do mosta na rijeci Željeznici, od mosta na rijeci Željeznici nizvodno do obale i obalom mora do Volujice. Ovim se obuhvatao i blok zgrada na Topolici sa desne strane asfaltnog puta Bar-Sutomore, kao i svinjarnici na Volujici kod Preduzeća za obradu duvana. Uže područje Bara obuhvata i podračje s desne strane puteva u dubini od 70 metara. Rješenje o užem gradskom zemljištu ukinuto je dvije godine kasnije, 29. decembra 1961. godine. (4)

Mjesečni izvještaj vitalne statistike za septembar 1959 god.

Rodjeno je ukupno 72 djece-muš. 42 , žen. 32, umrlo 2 muš. Naknadno upisanih jedno, a jedno priznato očinstvo. Bilo je 16 skolpljenih brakova. Umrlo je 29 ljudi-15 muš. i 14 ž, od toga 4 odojčadi 2muš. i 2 žen.Registrovane su tri nasilne smrti.

Dobro je radila i apoteka na Pristanu. U izvještaju upravnika mr. Ljerke Stanković (naslijedila na tom mjestu Bogdana Markovića) od 24. marta 1961. stoji da je “apoteka 1959. god. izvršila 79.247 izdavanja lijekova, dok je taj broj u 1960. godini 81.770”. U apoteci su radila tri stručna lica, uz honorarne službenike na administrativno-računskom mjestu. Od marta 1962. godine upravnik apoteke bio je Vidoslav Gostiljac.

Sredinom 1961. u Domu narodnog zdravlja radi sedam ljekara (dr Ljubica Medigović, dr Božidar Lukšić, dr Olga Bošnjak, dr Aleksandar Krstić, dr Ibrahim Divanović (na specijalizaciji interne medicine), dr Zlatoje Hadžibabić, dr Vasiljka Popović), i 12 sa srednjom (Slavko Keković, Muho Bećović, Nikola Marković, Desanka Jovičić, Margita Jovović, Vera Pavlović Ilić, Milena Šoć, Olga Moštrokol, Nadežda Bošković, Jelka Šaranović, Nadežda Popović i Jovanka Krstić), uz babicu Gordanu Perović sa nižom spremom. Do decembra 1962. godine upravnik Doma zdravlja bila je dr. Ljubica Medigović.

Dom narodnog zdravlja je bio podijeljen na sljedeće organizacione jedinice –

v opštu ambulantu (sa 4 prostorije),

v zubnu ambulantu sa laboratorijumom (sa tri prostorije),

v dječiji dispanzer (3), s

v avjetovalište za žene i kontracepciju (koriste zajedničke prostorije),

v dispanzer za školsku djecu (dvije prostorije),

v antituberkulozni dispanzer (5),

v patronažnu službu (koriste zajedničke prostorije),

v higijensku stanicu sa službom za dezinfekciju,

v dezinskeciju i statističku službu (1),

v laboratorijum (2) i

v administrativno-finansijsku službu.

Stručnog osoblja ima 29, dva šofera, četiri radnice i jedan zubotehnički majstor. Osim pregleda i liječenja, osoblje Doma organizovalo je i preventivnu službu, organizovanje i izvođenje vakcinacije i sistematskog pregleda radnika i školske djece.

Kao i sve ustanove sa Pristana, i Dom zdravlja se početkom sedamdesetih preselio na Topolicu.

1961-Podaci o ocenjivanju službenika za 1960 godinu u opštoj bolnici u Baru radilo je ukupno 45 službenika-ocenjeno je 44 i jedan neocenjen. Od 44 ocenjena službenika 38 su službenici sa medicinskom spremom i šest su kancelarijski i računovodstveni službenici. Svi su razvrstani u četiri razreda.

1961 u Domu Narodnog zdravlja radilo je 20 zdravstvenih radnika od čega je šest ljekara i jedan ljekar na specijalizaciji-ukupno sedam ljekara, 12 radnika sa srednjim spremom-med. sestre i tehničari i jedna babica. Direktor Doma je bila Dr Ljubica Medigović.

U jednom izvještaju iz 1962. godine navodi se da je Dom zdravlja “ambulantno-poliklinička, dispanzerska i higijensko-protivepidemijska ustanova” i da ga čine sljedeće organizacione jedinice: “opšta ambulanta sa previjalištem, labaratorij, služba hitne pomoći, partonažna služba, zubno odjeljenje, dječiji dispanzer, školski dispanzer sa savjetovalištem za majke i djecu, antituberkulozni dispanzer, školski dispanzer, dispanzer za žene sa savjetovalištem za trudnice i savjetovalištem za kontracepciju, specijalističke ordinacije, higijensko-epidemiološka stanica i administrativna služba. U Domu zdravlja su tada radila četiri ljekara opšte prakse, ftiziolog, pedijatar i stomatolog.

Krajem 1962 godine u barskoj opštini su radile četiri zdravstvene ustabnove:

v Dom Narodnog zdravlja,

v Oppšta bolnica,

v Zdravstvena stanica Virpazar i

v Narodna Apoteka Bar, sa odelenjem u Virpzaru.

Odlučeno je da se one integrišu u jedninstvenu zdravstvenu organizaciju Medicinski cenatr „Blažo Orlandić“ i to je jedan od najznačajnijih koraka u razvoju barskog zdravstva.

v Narodni odbor Opštine Bar na zajedničkoj sjednici Opštinskog vijeća i Vijeća proizvođača održanoj dana 12. februara 1963 godine, donosi rešenje o postavljanju primarijusa Mitra Jovalekića na dužnost Upravnika medicinskog centra „Blažo Orlandić” u Baru.

v Novi centar je tada zapšoljavao 150 radnika, sa dosta skromnom kadrovskom strukturom: 20 ljekara, od toga 7 specijalista, dva diplomirana farmaceuta, 1 inženjera i još 60 zdravstvenih radnika.

v U jednom izvještaju iz 1962. godine navodi se da je Dom zdravlja “ambulantno-poliklinička, dispanzerska i higijensko-protivepidemijska ustanova” i da ga čine sljedeće organizacione jedinice: “opšta ambulanta sa previjalištem, labaratorij, služba hitne pomoći, partonažna služba, zubno odjeljenje, dječiji dispanzer, školski dispanzer sa savjetovalištem za majke i djecu, antituberkulozni dispanzer, školski dispanzer, dispanzer za žene sa savjetovalištem za trudnice i savjetovalištem za kontracepciju, specijalističke ordinacije, higijensko-epidemiološka stanica i administrativna služba.

v U Domu zdravlja su tada radila četiri ljekara opšte prakse, ftiziolog, pedijatar i stomatolog.

v U centru je tada počelo da radi više mladih ljekara, Barana. Zajedno sa svojim kolegama iz drugih krajeva, oni su bili svjedoci velikog usopna zdravstvene službe u poslednjih 20godina.

U ovmo periodu zdravstbvena služba je potpuno riješila problem zaraznih bolesti u opštini, a mladi ljekari, danas, samo iz knjiga znaju kako izgleda trbušni tifus ili difterija. Smanjena je smrtnost odojčadi i male djece, svi porodjai se obavljaju u bolbnici, pod wstručnim nadzorom ginekologa, smanjen je morbiditet i mortalitet stanovništva, izvode se mnoge preventivne akcije.

Zdravstvena služba je uspješno riješila i tešku situaciju, koju je izazvao zemljotres 1979 godine i pored teških oštećenja svih objekata zdravstva.

Danas (1984.prim. ured) Medicinski centar ima savremene objekte vanbolničke i bolničke službe, modernu medicinsku opremu i mnoge stručne kadrove.Dom zdravlja u Baru; Zdravstvene stanice : Sutomore, Virpazar, Ostros, Zdravstvene punktove i ambulante: Djuravci, Pečurice, Čanj, Korali, Zlatna obala, Veliki pijesak; Bolnica u Starom Baru: svi objekti obezbjedjuju kompletnu zdravstvenu zaštitu svim stanovnicima opštine i njenim gostima.

U centru se sve vrijeme vodila smišljena kadrovska politika i njegovao i podsticao naučni i stvaralački rad. Broj zaposlenih radnika iznosi 476, od toga 33 specijalista i 18 ljekara, 7 specijalista stomatologa i 7 stomatologa, 6 diplomiranih farmaceuta, 3 inženjera i jedan psiholog. Ukupan broj zdravstvenih radnika iznosi 334.

Sa razvojem zdravstvene službe razvijala se i služba socijalnog osiguranja. Ona je prošla kroz mnoge faze , usavršavala se i širila. U početku je bilo obezbijeđeno samo takozvano radničko osiguranje, potom je utvrđeno osiguranje zemljoradnika, samo u oblastiobaveznih vidova, a 1974. je uvedeno kompletno osiguranje svih zemljoradnika.. bila je to velika tekovina: radnici i zemljoradnici su dovedeni u iste uslove.

1968. 3. novembra zemljotres sedam stepeni Merkalijeve skale zahvatio je Bar i okolinu.
1969. 15. aprila zemljotres jačine 9 stepeni Merkalijeve skale zahvatio je područje Bara i Barske opštine.

Poginulo je 49 stanovnika ove Opštine, a nekoliko stotina je teže i lakše povrijedjeno. Hiljade ljudi ostali su bez krova nad glavom.

1981 31. marta izvršen je popis stanovništva. Na terotoriji Opštine Bar živjelo je ukupno 32.535 stanovnika.(3)

X

1968. 3. novembra zemljotres sedam stepeni Merkalijeve skale zahvatio je Bar i okolinu.Najviše je stradalo područja Mrkojevića, Krajine i Šestana. Ljudskih žrtava nije bilo, a srušeno je i stradalo na stotine domova, stradali su mnogi privredni objekti-Luka , mnoge škole i zdravstveni objekti.
1969. 15. aprila zemljotres jačine 9 stepeni Merkalijeve skale zahvatio je područje Bara i Barske opštine.Poginulo je 49 stanovnika ove Opštine, a nekoliko stotina je teže i lakše povrijedjeno. Hiljade ljudi ostali su bez krova nad glavom. Velike štete imala su sva preduzeća i ustanove, a naročito Luka Bar, čiji su gatovi bili skoro potpuno uništeni. Srušeni su hoteli „Agava“, „Sozina“ i „13.jul“, a svi ostali su znatno oštećeni. Ukupna materijalna šteta procijenjena je na 15,4 milijardi novih dinara.

1981 31. marta izvršen je popis stanovništva. Na terotoriji Opštine Bar živjelo je ukupno 32.535 stanovnika.

Izvori:

1.Bar grad pod Rumijom

Autori: Dr Sima Ćirković, Dr Bogumil Hrabak , Nikola damjanović, Dr Đuro Vojvodić Dr Ljubo Živković

2.Bar kroz vjekove: Slavni grad na obali

Ličnosti i dogadjaji sa ovog podrucja koje je zabiljezila istorija

Autor : Milenko Ratkovic:
3.Kalenadar liičnosti i događaja

Autori: Nikola Masoničić, Slobodanka Djurišić:

4.Željko Milović : Pristan grad koga nema

5.Sećanja Mila Vukčevića

6.Wikipedia

7.Istorijski Arhiv Bara